مطالعات پدیده شناسی و مهندسی پدیده ,

مقدمه :

علم در تونل زمان مسیر پر پیچ و خمی را سپری کرده است تا در شکل و هیبت امروزی به دست ما رسیده است. علم نوین محصولی دویست-سیصد ساله است که در تقابل و رویارویی با کوران حوادثی از جمله « دوران حاکمیت کلیسا بر مردم»، «اکتشافات و اختراعات فراوان»، «نیازهای انباشت شده انسان تا بدان روز» و در یک کلام در مواجهه با «عصر رنسانس اروپایی» شکل گرفته است.
تبعیت علوم انسانی و در ادامه ی آن نظریه های اجتماعی از تجربه گرایی افراطی نفوذ یافته به تار و پود علم جدید؛ مسبب محرومیت انسان در شکل فردی و جمعی از یک عقلانیت معتدل و قابل قبول گردید.شاید رشد شتابان اختراعات و اکتشافات در قرن جدید؛ تجربه گرایی را امری عادی و بدیهی جلوه می نمود اما هم اکنون ( در یک بازه ی چند ده ساله اخیر) بروز و ظهور بن بست های اجتماع پایه ریزی شده بر تجربیات صرف و از همه مهمتر بن بست های علمی؛ اندیشمندان سراسر جهان را بر آن داشت تا به دنبال تحول در علم و روشهای علمی باشند. مسیری که بی شک ادموند هوسرل ( Edmund husserl ) -فیلسوف اروپایی- نیز گذرانیده است.
توجه به لفظ و گفتمان «پدیده یا پدیدار»، جذابیت های «زندگی شخصی، شخصیتی و علمی ادموند هوسرل»، سنت های رایج کرسی های علمی «مطالعات پدیدارشناسی (پدیده شناسی) » در سراسر دنیا از یک سوی و نیاز مبرم «جامعه فرهیختگان و دانشگاهیان ایرانی در تعامل با دنیا»، تعریف نوینی از «ارتباطات و تعاملاتمان با اندیشمندان سایر نقاط جهان» ، بهره گیری از «ظرفیت های فکری- تاریخی و حتی استعدادهای انسانی موجود» از سوی دیگر؛ شرکت دانش بنیان کیانیت شرق را بر آن داشت تا «مطالعات پدیده شناسی» را در دستور کار خود قرار دهد.

علم در گذر از زمان:

علم از ابتدا تا به حال

علم و علماء در سده های نخستین زندگی بشر محدودیت وسایل،ادوات و زمینه های مطالعاتی داشت. از عالمان به عنوان فیلسوف یاد می شد و یک فیلسوف بر همه شئون علمی از پزشکی و طبابت گرفته تا هندسه و ستاره شناسی احاطه و اشراف داشت. علم بدوی بشر بیشتر بر پایه فلسفه و شیوه تفکری فلسفی بود.
در دوره رنسانس با تحولاتی شگرف در ابزار و فناوری های بشری و البته با توجه به توسعه اقتصادی بوجود آمده، معیشت انسانها نیز سروسامانی یافت و منجر به شکل گیری دانشگاه ها،مراکز علمی و فناوری و پژوهش سراها شد. در این دوره حتی کار علمی انفرادی به سبب تغییراتی که در شئون مختلف زندگی انسان صورت گرفته بود راحت تر از عصر پیشین بود. انتقاد از شیوه ها و سنت های حاکم بر زندگی انسان از انتقاد و نقد سیستم های حکومتی گرفته تا اسباب و وسایل در اختیار انسان برای کار و فعالیت اقتصادی و حتی انتقاد به عملکرد کلیسا در مواجهه با علم و رویکردهای علمی و شناختی همگی منجر شد یک تحول علمی وسیع در دوره رنسانس شکل بگیرد.
تقریبا علمی که امروزه با آن سروکار داریم برآیندی از دوره رنسانس تا کنون است. علمی که بیش از تفکر فلسفی بر تفکر انتقادی و با محوریت تجربه گرایی و مشاهده در آزمایشگاه شکل گرفته است.
اما چرا تقریبا!؟
چون علم همچون انسان هیچگاه مسیرش را برای تتقین بیشتر نبسته است و دست از تلاش برنداشته است و به طور دقیق نمی توان گفت که در چه تاریخی علم فلسفی دوره کهن به علم تجربی نقد پذیر بدل شده است. همانگونه که نمی توان به قطعیت گفت کی و چه زمانی علم تجربی در حال جایگزین شدن با علم نوین دیگری است.

تلاش انسان برای ارائه ساخت جدیدی از علم مبتنی بر ریاضیات

از حدود 50 سال پیش تا کنون دانشمندان و عالمان دریافتند که میزانی یقینی که از علم انتظار دارند خیلی بیشتر از علم تجربی و مشاهده آزمایشکاهی است. از میان همه علومی که در اختیار بشر بود ریاضیات تتقینی تر، استدلالی تر و یقینی تر بود. پس بیش از همه مورد توجه عالمان و مجامع علمی واقع شد.
بر خلاف تصور عامه ریاضیات یکباره بوجود نیامده است که بخواهد مسیر علم و آگاهی بشریت را یکباره تغییر دهد بلکه از ابتدا وجود داشته است. اولین ریاضی دانان بشریت همان فلاسفه ای بوده اند که درباره آسمان و زمین پرسش ها داشته اند و کنجکاو چرایی مرگ بیماران بوده اند. حتی علم نوینی که در دوره رنسانس از خاکستر علم تمدن پیشینی انسان شکل گرفت متآثر از ریاضیات بود و ریاضی در علم نوین نیز نقش ایفاء کرد. اگرچه امروز بیش از گذشته به ریاضیات اهمیت می دهند و علتش را بایستی در دو بعد «گسترده تر شدن مسائل ریاضی، حل مسائل پیچیده ،رشد فراگیر ریاضی» و «کاربردی تر شدن و فناور آور ساز شدن ریاضیات » دانست.
امروزه نگاه و رویکرد انسان به ریاضیات از «وسیله ای برای احاطه بر طبیعت» به «ابزاری برای شناخت، آگاهی و چیستی علم» تغییر پیدا کرده است.
به عنوان مثال تلاش انسان برای انجام محاسبات پیشرفته منجر به ساخت رایانه (کامپیوتر) شد. همانگونه که از نام این وسیله پیداست کامپیوتر به معنای محاسبه گر است.
امروزه ریاضیات شاخه های متعددی پیدا کرده است و انسان به جنبه ای از ریاضیات که حتی عملی هم نباشد توجه ویژه کرده است و در دانشگاه های مختلف دنیا کرسی ریاضی محض بوجود آورده است.
ریاضیات محض (به انگلیسی: Pure mathematics) آن بخش از فعالیت‌های ریاضی است که به آن فارغ از انگیزه‌های عملی و کاربردی پرداخته می‌شود.

علت این توجه مجرد بودن مفاهیم ریاضیات از ماده است همان عاملی که در علم بسیار حائز اهمیت است. این تجرد گرایی ریاضیات نقطه مقابل ماده گرایی مشهود علوم تجربی است که علوم نوین بشری را رقم زد. با بروز و ظهور فناوری های منتج از ریاضیات یا فناوری هایی که به سبب حل مسائل ریاضی بوجود آمدند؛ رویکردی افراط گونه از جنگ جهانی دوم به بعد در عالم فراگیر شد که ریاضیات علم آینده را خواهد ساخت.
ریاضیات تا به امروز هم نقش بسزایی در علوم بشری داته است و به طور جدایی ناپذیری در علوم دیگر تنیده شده است اما آن تحولی که مشاهده و تجربه گرایی و آزمایشگاه محوری بر شکل دهی ساخت جدیدی از علم داشت را تا کنون ریاضی نداشته است. این تحول خیلی فراتر از آن چیزی است که هم اکنون پیرامون مان اتفاق می افتد.
تصور ریاضی محور شدن علم اگرچه در گوشه و کنار عالم فراگیر شده است اما این تصور غلط در همان بدو امر توسط یک ریاضی دان فروپاشید: ادموند هوسرل!؟
البته تصور غلط ریاضی محور شدن علم را خود ریاضیات هم نفی می کند. این تصور غلط در ایران هم با تاخیر زمانی ناشی از عقب ماندگی علمی در حال سرایت و گسترش است.

جذابیت زندگینامه و آثار هوسرل برای مطالعه:

اتمام عصر تخصص گرایی و آغاز عصر پدیده شناسی:

پدیده شناسی بازگشت علم به فلسفه و شهود انسانی:

برنامه پدیده شناسی شرکت کیانیت: «مشارکت ایرانیان در تحول علمی» و «گفتمان و تعامل علمی با دنیا»

------------------------------------------------------------------------------------------------------------- - -

در ادامه و به تفصیل به «برنامه های مطالعاتی و اجرایی شرکت دانش بنیان کیانیت در حوزه پدیده شناسی» می پردازیم.